Inaczej smakują naleśniki z dżemem i z bitą śmietaną, a inaczej te - zapiekane z warzywami, prawda? Można powiedzieć, że "harmonia składników" tworzących dany smak jest różna. W muzyce jest podobnie. Istnieją pewne "przepisy" na łączenie dźwięków w akordy, czy też dobieranie akordów do danej melodii...

Harmonia

Pod pojęciem harmonii najczęściej rozumiemy pewną formę muzyczną, określoną przez konkretne akordy. Napiszę inaczej... O smaku naszych naleśników zadecyduje konkretny przepis i występujące w nim składniki oraz to, w jakich proporcjach ich użyjemy (oczywiście nie bez znaczenia jest nasza umiejętność ich przyrządzania). Akordy to takie przepisy na naleśniki... Interwały zaś - to składniki danego przepisu.
W tym artykule poznasz rodzaje interwałów oraz ich rozmieszczenie na gryfie. Warto zacząć od przypomnienia sobie alfabetu muzycznego, a więc dźwięków.

W tym celu spójrz na gryf swojej gitary, na układ progów i dźwięki, które opisują każdy z nich. Na każdej strunie, dźwięki powtarzają się od dwunastego jej progu. Widzisz to? Nazwa dźwięku znajdującego się na dwunastym progu każdej struny, pokrywa się z nazwą struny na której ten dźwięk się znajduje.
Możemy zatem wyciągnąć wniosek, że dźwięków jest tylko dwanaście. Rozmieszone na całym gryfie gitary, różnią się od siebie wysokością.

O co chodzi z tą "wysokością dźwięku"?

Przykład. Dźwięki, struny basowej A5 oraz dźwięk na jej dwunastym progu, nazywają się tak samo. Jednak dźwięk struny basowej A5 brzmi inaczej niż ten, znajdujący się na jej dwunastym progu. Pytanie brzmi: "jak inaczej?"... Posłuchaj, jak brzmi dźwięk struny A5, a potem zagraj ten, znajdujący się na jej dwunastym progu. Mówimy, że dźwięk struny basowej A5 jest niższy, natomiast dźwięk na jej dwunastym progu - wyższy. Jest to przykład interwału... czyli różnicy wysokości między dwoma dźwiękami.

Interwały...

Można w dużym uproszczeniu przyjąć, że interwał służy do "zmierzenia odległości" między dwoma dźwiękami. Jedna z definicji interwału mówi, że jest to różnica wysokości między dwoma dźwiękami... Ktoś zapyta: "Ale po co mi to?...
Interwały stanowią o większości zasad w teorii muzyki, są fundamentem każdego akordu. Jeśli chcesz np. znać dobrze akordy, ale przede wszystkim umieć zagrać każdy z nich - to poznanie interwałów leży u podstaw możliwości zrealizowania tego celu...

Interwał tworzą dwa dźwięki, a "odległość" jaka występuje między tymi dźwiękami decyduje o tym, z jakim interwałem mamy do czynienia. W powyższym przykładzie miedzy struną basową A5, a dźwiękiem na jej dwunastym progu, jest odległość dwunastu progów - czyli dwunastu półtonów.

Co to jest półton?

Za pomocą ilości półtonów możemy określić, z jakim interwałem mamy do czynienia - a więc, jaka jest odległość miedzy dwoma dźwiękami. Jeden półton na gitarze tworzą dwa dźwięki znajdujące się na tej samej strunie, na sąsiadujących ze sobą progach.
Ilustruje to każda para dźwięków oznaczona czerwonymi kropkami na poniższym rysunku.

Jeśli już wiesz, co znaczą pojęcia: półton oraz interwał - możemy przejść dalej i poznać podstawowe interwały. Termin interwału wyjaśniam także w osobnym artykule.

 

Rodzaje interwałów:

Od teorii pomału zmierzamy ku praktyce...
Na początek przedstawię za pomocą tabelki podstawowe interwały, obejmujące zakres dwunastu półtonów. Po krótkim wyjaśnieniu
"co i jak", przejdę do praktyki - czyli przełożenia teorii zilustrowanej w tabelce na gryf gitary. No w końcu... Zatem, do dzieła...

Stopień
skali
Ilość półtonów
Nazwa interwału (oznaczenie)
Uwagi
I 0 pryma (1) przykład:  dźwięki C1 - C1
zagrany dwukrotnie ten sam dźwięk
II 1 sekunda mała (2m) przykład:  dźwięki C - C#
przykład: początek skali lokryckiej
II 2 sekunda wielka (2w) przykład:  dźwięki C - D
przykłady: początek melodii "Panie Janie", początek gamy durowej
III 3 sekunda zwiększona (2zw) przykład:  dźwięki C - D#
interwał o oktawę wyższy to: nona zwiększona 9zw,
(występuje w akordach alterowanych, np A7/9#)
III 3 tercja mała (3m) przykład:  dźwięki C - Eb
przykład: Początek melodii "Czer - wo -ne jabłuszko"
Tercja mała jest podstawą brzmienia "molowego"
III 4 tercja wielka (3w) przykład:  dźwięki C - E
przykład: Początek "i - mru - ga" w melodii "Wlazł kotek na płotek"
Tercja wielka jest podstawą brzmienia "durowego"
IV 5 kwarta czysta (4cz) przykład:  dźwięki C - F
przykład: Początek melodii "Je - dzie pociąg z daleka"
występuje w akordach typu "sus", zamiast interwału tercji
IV 6 kwarta zwiększona (4zw)
inne określenie: tryton
przykład:  dźwięki C - F#
V 6 kwinta zmniejszona (5zm)
inne określenie: tryton
przykład:  dźwięki C - Gb
V 7 kwinta czysta (5cz) przykład:  dźwięki C - G
wszystkie akordy typu "Power Chords" zawierają ten interwał, np. C5
V 8 kwinta zwiększona (5zw) przykład:  dźwięki C - G#
występuje często w akordach alterowanych, np. Calt
VI 8 seksta mała (6m) przykład:  dźwięki C - Ab
VI 9 seksta wielka (6w) przykład:  dźwięki C - A
VII 10 septyma mała (7m) przykład:  dźwięki C - Bb (*nasze B)
występuje m.in. w akordach dominantowych, np. C7
VII 11 septyma wielka (7w) przykład:  dźwięki C - B (*nasze H)
akord z "maj7" zawiera ten interwał, np. Cmaj7
VIII 12 oktawa czysta (8cz) przykład:  dźwięki C1 - C2

 
Dwanaście półtonów określa interwał oktawy czystej. Taki interwał tworzą dźwięki z naszego powyższego przykładu: dźwięk struny basowej A5 i dźwięk na jej dwunastym progu. Istnieją także interwały większe niż jedna oktawa, niemniej na początek w zupełności wystarczą te, przedstawione w tabeli wyżej.

W niektórych przypadkach taka sama odległość jest określona innym interwałem, np. kwarta zwiększona (4zw) oraz kwinta zmniejszona (5zm) to interwały o odległości 6 półtonów. Dlaczego tak się dzieje? Jest to uzależnione od roli, którą dany dźwięk pełni w konkretnej skali.

Przykład. Jeśli zagramy po kolei dźwięki skali lidyjskiej c (w tonacji G-dur), otrzymamy: C - D - E - F# - G - A - B - C.
Dźwięk fis występuje jako czwarty w kolejności... Mówimy, że czwartym stopniem w skali lidyjskiej c jest dźwięk fis. Odległość między dźwiękami: c - f# to 6 półtonów i jest to w tym przypadku interwał kwarty zwiększonej. Jeśli natomiast weźmiemy na warsztat dźwięki skali lokryckiej c, to parą dźwięków która utworzy interwał 6 półtonów, będą dźwięki: C - Gb. Dźwięk Gb określa nie czwarty, a piąty stopień tej skali: C - Db - Eb - F - Gb - Ab - Bb - C. Stąd też interwał ten nazywany jest kwintą zmniejszoną. Dźwięki F# i Gb, to w zasadzie jeden i ten sam dźwięk - ale jak widać, w zależności od roli jaką pełni w skali, nie tylko ma inną nazwę, ale określa inny stopień skali.

Stopnie w skali, charakterystyczne dla danego interwału, przedstawia pierwsza kolumna tabeli. Ilość półtonów, która tworzy dany interwał, jest podana w kolumnie drugiej. Trzecia kolumna to nazwa interwału oraz przyjęte dla niego oznaczenie. W ostatniej kolumnie tabeli zamieściłam uwagi dotyczące danego interwału.

Podsumowanie

Znając podstawowe interwały  w teorii, możemy przejść do praktyki - poznając ich rozmieszczenie na gryfie gitary, a przede wszystkim posłuchać, jak brzmią harmonicznie i melodycznie... We wstępie napisałam, że harmonia to pewna forma muzyczna, określona przez akordy. Może być np. określona tak: VI / II / V / I . Rzymskie cyfry określają konkretne akordy, które są utworzone na konkretnych stopniach w skali. Aby jednak wszystko stało się jasne... najpierw warto poznać interwały, jak z interwałów powstaje akord, oraz w jaki sposób zdefiniować akord na konkretnym stopniu w skali. O tych i innych zagadnieniach w kolejnych artykułach...

/ Katarzyna Maliszewska /

Uwaga do artykułu

Większość opracowań muzyki popularnej, szczególnie anglojęzycznych, nie stosuje nazwy H. Dźwięk H jest nazywany jako B, natomiast obniżony o półtonu dźwięk H (znany u nas jako B), jest oznaczany zgodnie z przyjętymi standardami jako Bb. Przystaję w tym przypadku do tych standardów, zapisując dźwięk H w artykułach jako B, a obniżone o półtonu H - jako Bb.

Kontakt

e-mail:  biuro@lubiegitare.pl

telefon: 502-602-591