"Szybciej co takt.."??? Czyli jak? Co to jest takt? Zapisanie utworu muzycznego za pomocą nut, wymaga pewnego ich uporządkowania. W przeciwnym razie z melodii "Jedzie pociąg z daleka", mogłaby nam wyjść na przykład "Szła dzieweczka do laseczka".

O tym, jaką finalnie uzyskamy melodię, decydują
w dużym uproszczeniu dwie kwestie:

• jak długo mają wybrzmiewać dźwięki,
  składające się na daną melodię,
• jakie jest metrum utworu.

Na rysunku obok zamieściłam przykłady dwóch melodii, zapisanych za pomocą nut. Zwróć uwagę, że w każdym są pionowe kreski na pięciolinii, które dzielą cały zapis nutowy na pewne fragmenty. To właśnie te fragmenty nazywa się taktami. A określające je pionowe kreski - kreskami taktowymi.

Skąd wiadomo, w którym miejscu ma być kreska taktowa?

Decyduje o tym tzw. metrum, czyli dwie cyfry, które widzisz na początku każdego utworu (rysunek poniżej). Definicja mówi, że dolna cyfra oznacza "podstawową jednostkę metryczną dla danego utworu".

Domyślam się, że są osoby, dla których niewiele to mówi... Przyjmijmy więc, że cyfra na dole jest przypisana do konkretnej wartości rytmicznej...

Czym jest wartość rytmiczna?

Na lekcji muzyki z pewnością kiedyś coś było o nutach, takich, jak: cała nuta, półnuta, ćwierćnuta, ósemka, szesnastka..itd. To są właśnie przykłady wartości rytmicznych. Dolna cyfra metrum definiuje konkretną wartość rytmiczną:

1 - cała nuta
2 - półnuta
4 - ćwierćnuta
8 - ósemka
16 - szesnastka...itd.

Dzięki konkretnym wartościom rytmicznym wiadomo, jak długo ma wybrzmiewać dany dźwięk... Jeśli nie do końca rozumiesz pojęcie wartości rytmicznej...

Zastanów się co definiuje czas? Jakie znasz wartości czasu? Mogą to być na przykład...
Cała godzina, pół godziny, kwadrans, minuta, sekunda... Są to określone wartości czasu, nazwijmy "rzeczywistego".
W obrębie okrągłej tarczy zegara, zmieszczą się...

• jedna cała godzina
• dwie pół godziny
• cztery kwadranse
• sześćdziesiąt minut... itd.

Odnosząc się teraz do zapisu muzycznego...
W całym jednym takie mieszczą się jakieś wartości czasu, nazwijmy "muzycznego".
Jeśli metrum taktu jest opisane jako 4/4, to jeden cały takt może zawierać, np:

• jedną całą nutę
• dwie półnuty
• cztery ćwierćnuty
• osiem ósemek
• szesnaście szesnastek... itd.

Jeśli wyobrazisz sobie jako całość jedną pizzę i podzielisz ją najpierw na 4 równe kawałki, potem na osiem, aż w końcu na 16... Okaże się, że im więcej kawałków tej pizzy, tym są one mniejsze. W muzyce - im więcej nut w takcie, o tych samych wartościach rytmicznych, tym krócej one brzmią (rysunek wyżej).

Niezależnie o tego, na ile równych kawałków podzielisz pizzę, to cały czas masz tyle samo pizzy (jedną).
Niezależnie od tego, na ile równych wartości rytmicznych podzielisz jeden takt, to cały czas masz ten sam, jeden takt.

Wiemy już, że dolna cyfra metrum określa ćwierćnutę... A co z górną?
Górna cyfra określa "liczbę jednostek metrycznych w takcie", czyli ile jest tych ćwierćnut...

Podsumowując:

Metrum naszego ćwiczenia to 4/4, a więc:

• cyfra na dole (4) odnosi się do wartości rytmicznej, w tym przypadku do ćwierćnuty

• cyfra u góry (4) informuje ile wartości rytmicznych (zgodnych z cyfrą na dole),
  zmieści się w jednym takcie - w tym przypadku: cztery ćwierćnuty.

Prezentacja i opis ćwiczenia Gitarowej Migawki "Szybciej co takt..."

• W ćwiczeniu, każdy takt określony jest przez metrum 4/4.
• Metronom ustawiłam na tempo 50bpm (tzn. 50 równych uderzeń na minutę). Przyjęłam założenie, że jedno uderzenie metronomu to jedna ćwierćnuta.
• Takt pierwszy: Na jedno uderzenie metronomu przypada jedna ćwierćnuta. W takcie są cztery ćwierćnuty.
• Takt drugi: Na jedno uderzenie metronomu przypadają dwie równe ósemki. W takcie jest ich osiem.
• Takt trzeci: Na jedno uderzenie metronomu przypadają trzy równe ósemki. Jest to triola. W takcie jest dwanaście ósemek.
• Takt czwarty: Na jedno uderzenie metronomu przypadają cztery szesnastki. W takcie jest ich szesnaście...

Czy gram coraz szybciej? W rzeczywistości, można by tak powiedzieć, ale...  Tempo jest przecież wciąż takie samo - 50bpm.

• Takt piąty: Gram takie wartości rytmiczne, jak w takcie trzecim.
• Takt szósty: Gram takie wartości rytmiczne, jak w takcie drugim.

Wykonując to ćwiczenie:

• uderzaj kostką naprzemiennie (dół, góra, dół...)
• słuchaj metronomu i kontroluj czas każdego taktu (czyli cztery uderzenia metronomu)
• do ćwiczenia wybierz znany ci układ dźwięków (konkretną skalę, gamę, chromatykę, itp.).
  Ja wybrałam gamę C-dur przez dwie oktawy.
• nagrywaj się i słuchaj swojej gry. Bądź sam dla siebie nauczycielem, oceniając swoje postępy.

Powodzenia!

Prezentacja Gitarowej Migawki oraz przydatne linki, dotyczące treści artykułu:

• Rozpisane ćwiczenie
  - rozmieszczenie dźwięków na gryfie - nuty - tabulatura (plik pdf)
• Gitarowa Migawka na profilu YT
• Artykuł dotyczący wartości rytmicznych
• Artykuł dotyczący budowy gamy durowej - skali jońskiej.

Jeśli chcesz poznać teorię w praktyce - zapraszam na kurs online. Szczegóły znajdziesz tutaj.

/ Katarzyna Maliszewska /